Với 80 ngàn ha cây ăn trái, thu hoạch xấp xỉ 1,5 triệu tấn mỗi năm, chiếm gần 15% sản lượng trái cây cả nước, Tiền Giang vốn dĩ được mệnh danh là "vương quốc trái cây", thế mạnh này ngày càng được phát huy hiệu quả.

* Đầu vào, đầu ra đều khá thuận lợi

Năm 2020 diện tích cây ăn trái của tỉnh khoảng 80.902 ha,  tăng 10.313 ha so cách đây 05 năm (2015), với sản lượng thu hoạch trên 1,4 triệu tấn, tăng 60 ngàn tấn so với năm 2015, trong đó có 5 địa phương có diện tích cây ăn trái lớn của tỉnh, chiếm gần 90% diện tích cây ăn trái của tỉnh là: Huyện Cái Bè 21.118 ha, huyện Cai Lậy 15.009 ha, huyện Tân Phước 17.394 ha, huyện Châu Thành 8.640 ha, huyện Chợ Gạo 9.452 ha... và đã hình thành vùng chuyên canh cây ăn trái tập trung với sản lượng lớn, cung cấp cho thị trường như: vùng sầu riêng hơn 12.500 ha, thanh long hơn 9.200 ha, mít hơn 10.000 ha, bưởi hơn 4.800 ha...

vov trái cây mùa virus-corona-2-tugh (Ảnh: Sưu tầm)

Cùng với sự đi lên của nền kinh tế đất nước và xu hướng tiêu dùng các sản phẩm sạch, an toàn cho sức khỏe, những năm gần đây, nhà vườn đã rất chú trọng sản xuất theo tiêu chuẩn GAP, an toàn thực phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ bao trái, xử lý thành công ra hoa nghịch vụ trên một số loại cây ăn trái như sầu riêng, thanh long, chôm chôm, nhãn, xoài,... đã mang lại thu nhập cao, lợi nhuận từ sản xuất nghịch vụ luôn cao hơn sản xuất chính vụ từ 1,5 - 1,7 lần. Gắn với thế mạnh này, toàn tỉnh hiện có 125 cơ sở sản xuất, kinh doanh giống cây ăn trái, hàng năm sản xuất và cung ứng trên 10 triệu cây giống các loại. Bên cạnh đó, công tác quản lý giống cây trồng luôn được chú trọng, tỉnh đã bình tuyển được 01 vườn cây đầu dòng (xoài cát Hòa Lộc) và 18 cây đầu dòng khác (khóm, bưởi lông Cổ Cò, xoài, sơ ri và vú sữa,...) làm nguồn nhân giống trong sản xuất, cơ bản đáp ứng đủ cho nhu cầu của người dân...

Về "đầu ra", Tiền Giang hiện có trên 15 nhà máy chế biến trái cây đang hoạt động, trong đó có một số công ty được các khách hàng lớn trên thế giới "tín nhiệm", như: Công ty TNHH Long Việt, Công ty TNHH MTV Long Uyên Tiền Giang, Công ty Cổ phần Rau quả Tiền Giang, Công ty TNHH Chế biến nông sản xuất khẩu Thuận Phong, Công ty TNHH Sản xuất trái cây Hùng Phát... Nhiều công ty đã đầu tư đổi mới công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm, chẳng hạn như ngoài việc sơ chế các loại trái cây phục vụ xuất khẩu thì Công ty Rau quả Tiền Giang, Công ty Long Uyên đã phát triển thêm các sản phẩm puree từ trái cây để đa dạng các sản phẩm...; một số doanh nghiệp đã đầu tư công nghệ bảo quản lạnh, công suất cao để bảo quản thanh long, sầu riêng tại vùng trồng nhằm kiểm soát, hạn chế biến động giá cả trên thị trường (toàn tỉnh hiện có 40 kho đông lạnh với tổng sức chứa 6.097 tấn, riêng "thủ phủ thanh long" là huyện Chợ Gạo có tới 39 kho với sức chứa là 3.597 tấn, chiếm 60% tổng sức chứa, còn lại 01 kho trữ lạnh "đóng đô" ở TP. Mỹ Tho). Điểm đặc biệt là từ các nguyên liệu truyền thống, một số doanh nghiệp đã cho ra nhiều sản phẩm có giá trị cao, sản phẩm mới trên thị trường như: Công ty Travico ở huyện Tân Phú Đông đã ứng dụng kỹ thuật mới, đưa vào máy đóng gói trà phục vụ sản xuất trà mãng cầu xiêm (đã được công nhận là sản phẩm OCOP); Hợp tác xã Mỹ Tịnh An đã ứng dụng băng chuyền rửa trái thanh long tự động... Ngoài ra, một số doanh nghiệp đang làm thủ tục đầu tư dự án trên địa bàn tỉnh như: Công ty Cổ phần Đồng Giao, Công ty Đông trùng hạ thảo Hima...

* Nhưng cũng có lúc phải "giải cứu"

Mặc dù có những lợi thế như trên, nhưng trái cây Tiền Giang cũng không ít thăng trầm và gần đây nhất là đầu năm 2020, từ khi bắt đầu "cơn đại dịch" Covid-19, ngay lập tức đã ảnh hưởng đến việc tiêu thụ trái cây, nhất là các mặt hàng thanh long, sầu riêng, mít, bưởi... Bấy giờ, "cứu" nhà vườn tạm vượt qua khó khăn, tỉnh đã tổ chức Chương trình "Đồng hành cùng doanh nghiệp, hợp tác xã tiêu thụ trái cây", liên kết giữa Big C Việt Nam (bên tiêu thụ) và Hợp tác xã Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo (bên cung ứng) đưa trái thanh long vào siêu thị tỉnh Bình Dương, ngay lập tức 10 tấn thanh long ruột đỏ và 10 tấn thanh long ruột trắng đã nhanh chóng được "giải cứu"; tiếp đó là hỗ trợ Công ty TNHH Long Việt bán thanh long tại các khu công nghiệp: Long Giang, Tân Hương và Cụm công nghiệp Trung An, giúp tiêu thụ 16 tấn thanh long ruột đỏ...; xây dựng 02 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP Tiền Giang tại Phố đặc sản Tiền Giang để mở rộng thông tin đến người tiêu dùng. Ngoài các giải pháp tình thế nêu trên, tỉnh cũng đã đẩy mạnh khâu tuyên truyền, quảng bá trái cây thông qua việc xuất bản các ấn phẩm như: Thông tin trái cây đặc sản Tiền Giang và Danh bạ doanh nghiệp Tiền Giang (4.500 bản in các loại); xây dựng và triển khai Sàn Giao dịch điện tử của tỉnh; thực hiện chuyên đề "Tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng về tiêu dùng trái cây xuất xứ Việt Nam" phát sóng trên 02 Đài Truyền hình của tỉnh Tiền Giang và tỉnh Vĩnh Long; tuyên truyền về tác dụng của trái cây, tăng cường sức đề kháng phòng chống dịch bệnh thông qua phóng sự "Trái cây với sức khỏe cộng đồng", mời các chuyên gia y tế của tỉnh tham gia... Riêng Sở Công Thương cũng đề nghị các siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện ích đang hoạt động trên địa bàn Tiền Giang, các nhà phân phối lớn tại TP.HCM như: Big C, Coopmart, Vinmart+, Bách hóa xanh và các tỉnh, thành bạn hỗ trợ kết nối tiêu thụ trái cây của Tiền Giang..., và tất nhiên, các biện pháp trên cũng chỉ xem là giải pháp trong "tình thế không mong muốn"!

Ảnh: Sưu tầm

* Cần hội nhập nhanh hơn để không còn phải "giải cứu"

Theo thống kê, hiện các sản phẩm của các doanh nghiệp chế biến trái cây của Tiền Giang đã được xuất sang các thị trường đầy tiềm năng như: EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga, trong đó Hà Lan chiếm tỷ trọng hơn 18%, tiếp đến là Úc chiếm hơn 16%, Mỹ và Nhật chiếm gần 12%, Hàn Quốc hơn 9%... Nếu như vài năm trước, mặt hàng rau quả xuất khẩu từ sản lượng xuất chỉ vài ngàn tấn, kim ngạch khá khiêm tốn (năm 2016 đạt 13,6 triệu USD), nhưng đến năm 2019 đã gia tăng đáng kể, đạt kim ngạch xấp xỉ 40 triệu USD, gấp 3 lần năm 2016, đặc biệt vú sữa Lò Rèn cũng đã đến tận Hoa Kỳ, xoài cát Hòa Lộc cũng vi vu trên các chuyến bay của Vietnam Airline ... Ngoài lượng trái cây xuất khẩu chính ngạch nêu trên, đi tiểu ngạch qua thị trường Trung Quốc cũng "rất đáng kể", mặc dù xuất tiểu ngạch chưa thể có số liệu thống kê chính xác, tuy nhiên ước tính phần này cao rất nhiều lần so với xuất chính ngạch. Minh họa trường hợp vựa trái cây Huỳnh Thu, xã Long Trung, huyện Cai Lậy, chủ cơ sở là ông Nguyễn Văn Huỳnh cho biết, mỗi năm, vựa ông xuất tiểu ngạch sang Trung Quốc từ 100 đến 150 container sầu riêng, tương đương từ 1.500 - 2.200 tấn quả, và theo ông Dương Thành Hưng, Chủ tịch xã Long Trung, thì xã hiện có trên 30 cơ sở thu mua, tiêu thụ trái cây với hàng chục cơ sở lớn không thua vựa Huỳnh Thu nêu trên. Từ 01 xã, tính rộng ra cả tỉnh thì trái cây tiểu ngạch qua Trung Quốc chắc chắn chiếm tỷ lệ không nhỏ (và tất nhiên là trong bối cảnh bình thường, không bị dịch Covid-19)...

Tuy nhiên, cũng cần thấy rằng, mặc dù gam màu khá tươi sáng nêu trên, nhưng kim ngạch xuất khẩu trái cây (chính ngạch) hàng năm thường cũng chỉ xấp xỉ 1% tổng kim ngạch toàn tỉnh với sản lượng trái cây đưa vào chế biến xuất khẩu chưa tới 2% sản lượng thu hoạch toàn tỉnh. Do vậy, để bớt đi việc phải "giải cứu" trái cây mỗi khi gặp khó cũng như việc xuất tiểu ngạch đầy rủi ro trong quan hệ thương trường, thiết nghĩ các ngành chức năng tỉnh cần tăng cường giải pháp giúp doanh nghiệp "hội nhập sâu hơn" để mở rộng thị trường chính ngạch, nhất là tranh thủ thời cơ từ các hiệp định thương mại thế hệ mới, mà năm qua chúng ta đã làm khá tốt: Năm 2020, khi Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU), gọi tắt là EVFTA bắt đầu có hiệu lực, tỉnh Tiền Giang đã phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị trực tuyến SMEs (Doanh nghiệp nhỏ và vừa) hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng cơ hội, thực thi hiệu quả EVFTA; phối hợp với Văn phòng Chính phủ tổ chức Hội nghị trực tuyến về triển khai kế hoạch thực thi EVFTA; tiếp đến là hỗ trợ doanh nghiệp tham dự đoàn giao dịch thương mại tại Hà Lan và Vương quốc Bỉ kết hợp các hoạt động xúc tiến thương mại và đầu tư tại CHLB Đức, tham dự các Đoàn giao dịch thương mại tại Hoa Kỳ, Nhật Bản, tham gia Diễn đàn "Doanh nghiệp ASEAN + 3 (Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ)"..., nhiều doanh nghiệp Tiền Giang nhờ vậy đã có thêm thông tin nghiên cứu, mở rộng thị trường. Có lẽ đây cũng là một trong những yếu tố mà năm 2020, mặc dù gặp đại dịch Covid-19 nhưng ngành hàng rau quả vẫn xuất được 12.572 tấn, thu về gần 26 triệu USD, gấp 2 lần năm 2016. Công việc này cần tiếp tục thực hiện ở mức độ cao hơn, mạnh mẽ hơn trong năm 2021 và các năm sau, nhất là trong bối cảnh một số nước dự kiến sẽ triển khai các gói kích thích kinh tế hậu Covid-19, nếu tranh thủ tốt thì đây cũng sẽ là cơ hội giúp trái cây Tiền Giang "hội nhập" sâu hơn trên thị trường thế giới...

Phùng Quốc Anh